Beste aanwezigen,
Allereerst: Gefeliciteerd! Vilans bestaat tien jaar. En dat is een feestje waard.
Mijn bijdrage voor dit jubileum-congres heeft de titel: ‘de kunst van gelijkwaardigheid’. Ik wil graag beginnen met een filmpje uit Engeland. Prachtige Britse humor vind ik zelf. Laat u verassen…
Leuk hè? Ook best confronterend. In dit filmpje zie je een soort omgekeerde wereld. Een gezond iemand komt terecht in een wereld die bestaat uit alleen maar mensen met een handicap. Je ziet ongemakkelijke situaties. Overdreven? Een beetje. Toch denk ik dat onze samenleving en de zorg voor heel veel mensen vaak die ingewikkelde, ongelijkwaardige wereld is.
Eigenlijk doen we in ons land ook iets heel raars. We lossen heel veel op met zorg, terwijl dat vaak niet de beste oplossing hoeft te zijn. Een goed voorbeeld vind ik altijd het openbaar vervoer. Dat is helaas nog steeds niet echt goed toegankelijk. Dan maak je dat toch toegankelijk zou je denken… Nee, we laten een optocht van aangepaste busjes rijden achter niet-toegankelijke streekbussen.
Waarom maken we niet gewoon alles toegankelijk? Daar heeft iedereen profijt van. Je komt elkaar dan ook echt tegen.
Hetzelfde geldt voor het speciaal onderwijs. Voor de ouderenzorg. Voor de gehandicaptenzorg. We zorgen over het algemeen heel goed voor mensen die iets nodig hebben hoor. Maar Nederland kent geen echte traditie van inclusie. We zijn gewend om dingen voor mensen apart te regelen. Vaak ook buiten het zicht van de samenleving.
Bedenkt u zich dat onze eerste grote crowdfunding-operatie op TV zo’n 40 jaar geleden ‘open het dorp’ was. We zamelden geld in om lichamelijk gehandicapte mensen — apart — bij elkaar — aan de rand — van Arnhem te laten wonen. Ook nog eens op heuvels trouwens. Wat ik als rolstoeler persoonlijk toch best sadistisch vind. Grapje natuurlijk.
Toen ik zelf 20 jaar geleden wilde gaan studeren en om een vervoersvoorziening vroeg om naar de universiteit te komen omdat het openbaar vervoer niet toegankelijk was, werd dat afgewezen. Mensen zoals jij — gehandicapt — hoeven niet te studeren. Ik werd boos en zocht contact met de politiek. Het beleid werd gelukkig gewijzigd en ik kon wél gaan studeren.
Ik pleit voor gelijkwaardigheid. In de zorg. In onze samenleving. In ons beleid. Waarin we mensen niet apart zetten als ze anders zijn. Waarin we niet alles oplossen met zorg. Waarin we vooral kijken naar de mens achter een handicap, ziekte of ouderdomsgebrek. Ik pleit voor een inclusieve samenleving waaraan iedereen — jong en oud, gehandicapt en gezond — mee kan doen. En we dát regelen.
Dat vraagt wat van mensen met een zorgvraag zélf. Laat zien dat je er bent en vertel wat je nodig hebt om het leven te leiden dat je wilt. Ik ken een meisje met Down dat een contract heeft gekregen als fotomodel. Een verdere emancipatie dus van cliënten en patiënten. Misschien moeten we ook eens ophouden met woorden als cliënten en patiënten. We zijn gewoon allemaal unieke burgers.
Het vraagt ook wat van de samenleving. We moeten ons allemaal afvragen wat we kunnen bijdragen om ervoor te zorgen dat iedereen uit de voeten kan. Wat kan ik als museum, dienstverlener, buurman of werkgever doen? Je ziet bijvoorbeeld prachtige initiatieven van supermarkten die hun personeel trainen hoe om te gaan met mensen met dementie. Zo krijgen we een dementievriendelijke samenleving.
Het vergt ook wat van zorgprofessionals. Help mensen om te ontdekken wat ze willen. Dat gebeurt gelukkig steeds meer. Ik sprak een verpleeghuisdirecteur die zei: “Is het niet raar dat een van de eerste vragen die we aan mensen stellen als ze in een verpleeghuis komen wonen is: welke pillen slikt u? Eigenlijk zouden we moeten zeggen: Ik heb geen leuk nieuws, de meeste mensen overlijden in een verpleeghuis binnen een jaar. Maar hoe zorgen we ervoor dat dat nog een fantastisch jaar wordt. Waar wordt u nou blij van?”
Ik rond af. “Aandacht maakt alles mooier” is de slogan van een bekende Zweedse meubelmaker. Ik denk dat dat zo is. Oprechte interesse in elkaar leidt tot meer gelijkwaardigheid. Denk af en toe eens aan die man in het filmpje aan het begin van mijn bijdrage en stel je vraag: “Wat zou ik willen in zo’n situatie?” Da’s een hele kunst. De kunst van gelijkwaardigheid. Laten we daar met z’n allen aan werken!
Dank u wel!